استان لرستان

ولایت لرستان با پیشینه ای کهن و برخورداری از صدها جاذبه گوناگون فرهنگی، تاریخی و طبیعی، بی گمان یکی از نواحی زیبا، دیدنی، بکر و خوش آب و هوای ایران زمین به شمار می آید.

 

سرزمین کنونی لرستان با گستره ای نزدیک به 30 هزار کیلومتر مربع در غرب ایران واقع شده است. این سرزمین زیبا، سرسبز و تاریخی ، از شمال به استانهای همدان و مرکزی، از جنوب به ولایت خوزستان، از شرق به ولایت اصفهان و از غرب به ولایت های کرمانشاه و ایلام محدود می شود.

جغرافیای ولایت

ولایت لرستان با واقع شدن دربخش میانی زاگرس و دارا بودن مناطق گسترده کوهستانی، قلل مرتفع، دره ها و دشت های پراکنده همراه با موقعیت خاص جغرافیایی و تاثیر پذیری از دو جبهه هوایی از مدیترانه و اقیانوس هند دارای خصوصیات آب و هوایی متنوعی است. لذا این ولایت دارای مناظر طبیعی بسیار زیبا و زیستگاههای وحوش متنوع می باشد. از اینرو می توان این ولایت را گنجینه ی طبیعت گردی ایران نامید.

علاوه بر آن وجود آثار ارزنده تاریخی با توجه به پیشینه کهن این ولایت ، براهمیت آن افزوده است .از لحاظ تقسیمات اقلیمی، ولایت لرستان دارای سه نوع آب و هوای سرد کوهستانی ، آب و هوای مدیترانه ای ( منطقه معتدل ) و آب و هوای نیمه صحرایی گرم می باشد . در شمال ، شمال غربی و شرق ولایت لرستان به علت وجود ارتفاعات 2000 متر به بالا ، ریزشهای جوی اکثرا به صورت برف بوده و دارای زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل می باشد . در نواحی مرکزی ولایت و در حد فاصل دو نوار سردسیر و گرمسیر ، آب و هوای مدیترانه ای ( معتدل ) بصورت نواری از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است . این منطقه دارای زمستانهای ملایم و تابستانهای گرم می باشد . نواحی جنوب و جنوب غربی ولایت لرستان نیز بعلت همجواری با جلگه خوزستان و مناطق گرم ولایت ایلام ، دارای زمستانهای معتدل و تابستانهای گرم می باشد. آب و هوای مساعد ، زمستان این نواحی را بصورت قشلاق مناسبی برای عشایر لرستان و ولایتهای همجوار درآورده است .نزدیک به 85 در صد سطح ولایت لرستان را کوهها فرا گرفته اند . کوههای این منطقه عموما" با جهت شمال غرب به جنوب شرق و تقریباً به صورت موازی با یکدیگر امتداد یافته اند. ارتفاع متوسط کوههای لرستان بیش از 1700 متر است . مرتفع ترین قلل ولایت در منطقه کوههای شرق و جنوب شرقی واقع شده است. اشترانکوه (OSHTRANKOOH ) با حدود 4050 متر ارتفاع بعنوان بلندترین کوه در این منطقه قرار دارد . کوههای دیگری نیز در این منطقه واقع شده اند. این کوهها در تمامی سال پوشیده از برف می باشند و از منابع آبی مهم لرستان به شمار می روند . دریاچه زیبای " گَهَر" نیز که یکی از جاذبه های طبیعی ولایت لرستان است در کنار اشترانکوه قرار دارد.

پوشش گیاهی

قرار گرفتن ولایت لرستان در ارتفاعات زاگرس میانی و وجود اقلیم سازگار و رطوبت نسبتاً زیاد امکان رویش گیاهان متعدد و متنوعی را به این سرزمین داده است. از اینرو این منطقه از پوشش گیاهی و جنگلی بسیار غنی برخوردار است . گفتنی است 23% از مساحت کل استان را جنگل ها تشکیل می دهند . جنگلهای ولایت لرستان بخشی از جنگلهای بلوط غرب ایران به شمار می آیند که مساحت تقریبی آنها 75000 هکتار است. مهم ترین گونه های درختی تشکیل دهنده جنگلهای ولایت شامل بلوط ، انجیر ، چنار ، گلابی وحشی ، پسته وحشی و گردو می باشد .پوشش غنی گیاهی ولایت لرستان ، شرایط مستعدی نیز برای پرورش دام بوجود آورده است . مراتع لرستان از غنای خاصی برخوردارند و از سرمایه های با ارزش این ولایت به شمار می روند.مراتع سرسبز و نزولات فراوان در لرستان ، محیط مناسبی برای زندگی عشایری ایجاد کرده و به همین دلیل برخی از عشایر دامدار در این استان هنوز کوچ نشین هستند . لرستان با آب و هوای مناسب، مراتع غنی، رودهای پرآب و خاک حاصلخیز، استعداد ویژه ای برای دامپروری و کشاورزی دارد و به همین دلیل پایه اصلی اقتصاد مردم این استان را دامپروری و کشاورزی تشکیل می دهد. مهمترین محصولات لرستان غلات، حبوبات و چغندر قند است. محصولات باغی مانند سیب، گلابی، زردآلو، گیلاس، انگور، انجیر، و بادام نیز در این استان تولید می شود. به دلیل شرایط اقلیمی مناسب ، دامپروری و کشاورزی به شکل سنتی و صنعتی در لرستان وجود دارد. بعلاوه در برخی مناطق مانند دلفان، الیگودرز، ازنا، زنبورداری و تولید عسل نیز متداول است.

مردم شناسی ساکنان لرستان

لرستان ، سرزمین قوم اصیل لر است که تیره ای ایرانی هستند. لرها را از نژاد اصیل و قدیمی آریایی می دانند ، که در تاریخ باستانی ایران ، بنام "کاسیها " یا " کاسیتها " معروفند. لرها ، به دو گویش لری و لَکی تکلم می کنند ، این گویش ها ریشه قدیمی دارند و گذشت زمان تاکنون تغییرات چندانی در آن بوجود نیاورده است . گویش لری ، لهجه ای ساده و روان است ،که در اکثر لغات و اصلاحات و طرز تکلم ، به فارسی نزدیک است و اکثر اهالی استان به آن تکلم می کنند.

گویش لکی بیشتر شبیه زبان کردی ( کرمانشاهی ) است و بیشتر طوایف و اهالی ایلهای بزرگ لرستان بخصوص در نواحی شمالی و شمال غربی به آن تکلم می کنند. بطور کلی ریشه زبان لرستان به عهد ساسانیان نزدیک بوده و این زبان ریشه تاریخی و قدیمی دارد. ضمناً با مهاجرت تعدادی از مردم آذربایجان (در شمال غربی ایران) به این ولایت، زبان آذری در تعدادی از روستاهای منطقه تکلم می شود.

اکثریت مردم لرستان مسلمان و دارای مذهب شیعه هستند و نسبت به احکام و آئین مذهبی بسیار جدی و استوارند . لرستانیها مردمانی نجیب، اصیل و وطن پرست هستند و گذشت و شهامت از خصوصیات آنان است . لرها مردمانی بی آلایش، راستگو و درستکار هستند و در رفتار و برخوردهای اجتماعی در ابراز دوستی ها، پیشقدم و در ادامه آن استوارند ، به عهد و پیمان خود وفادار در مهمان نوازی معروف و در مسائل اجتماعی و خویشاوندی فداکار و با گذشت هستند.

 

تاریخ لرستان

از منظر دیرینه شناسی، لرستان یکی از کهن ترین زیست گاه های بشر در دوران پیش از تاریخ به شمار می آید. بر اساس مطالعات باستان شناسی، پیشینه ی سکونت انسان در این بخش از پهنه ی ایران زمین به 40 هزار سال پیش بر می گردد. مفرغ های لرستان (متعلق به هزاره ی اول پیش از میلاد) که امروزه زینت بخش بسیاری از موزه های بزرگ دنیا می باشند، یکی از مولفه های مهم فرهنگی و هنری لرستان به شمار می آیند. به گونه ای که " رومن گیرشمن " (Roman Ghirshman ) باستان شناس شهیر فرانسوی ، هنر حقیقی ایران را ،هنر لرستان می نامد. آثار باستانی به جای مانده از ادوار کهن تاریخی نظیر قلعه فلک الافلاک در مرکز شهر خرم آباد، مجموعه پل های تاریخی لرستان بر فراز رودخانه های کشکان و سمیره، بافت تاریخی 280 هکتاری شهر بروجرد شامل خانه های قدیمی، بازار سرپوشیده، مسجد جامع و مسجد امام و غارهای پیش از تاریخ دره خرم آباد، نقوش صخره ای هومیان و میرملاس در شهرستان کوهدشت تنها بخشی از صدها اثر فرهنگی و تاریخی لرستان به شمار می آیند که در سرتاسر نقاط مختلف ولایت از گزند حوادث روزگار در امان مانده اند.

خرم آباد؛ مرکز ولایت به قدمت تاریخ ایران زمین

شهر خرم آباد مرکز ولایت لرستان با ارتفاع نزدیک به 1200 متر از سطح دریا در یک دره باصفا و حصاری از کوههای مرتفع قرار دارد. این شهر بر ویرانه های شهر " خایدالو " در دوره عیلامی و "شاپور خواست" در دوره ساسانی بنا نهاده شده است . به این ترتیب خرم آباد یکی از شهرهای کهن ایران است که از زمانهای بسیار قدیم مهد تمدن بوده است . وجود آب فراوان و چشمه سارهای متعدد در دل کوهها و جنگلها و مراتع طبیعی در دوره های قدیم ، همواره موجب می شد که خرم آباد محل مناسبی برای زیست مردم باشد . آثار دوره های پیش از تاریخ نیز در این سرزمین حکایت از سابقه تاریخی چند هزار ساله آن دارد .

کشف اشیاء و استخوانهای انسانهای اولیه در غارهای اطرف شهر خرم آباد ، قدمت زیست در این منطقه را به چهل هزار سال قبل می رساند و بر اساس کشفیات انجام شده توسط باستان شناسان، این آثار مربوط به دوره های باستانی قبل از تاریخ است.تاریخ کهن و آثار بجای مانده از گذشته ، خرم آباد را چون نگینی درخشان در میان سایر شهرهای ولایت لرستان جلوه گر ساخته است .

علاوه بر آن وجود چشمه‌ها و سراب‌های فراوان، دریاچه دل‌انگیز "کیو" در مرکز شهر و موقعیت ارتباطی خرم آباد در گذشته به عنوان راه مواصلاتی غرب به جنوب، این شهر را در زمره یکی از شهرهای توریستی و زیبای ایران قرار داده است . آثاری نظیر شهر شاپور خواست ، پل شاپوری ، قلعه فلک الافلاک و مناره آجری و سنگ نوشته گرداب سنگی ، آبشار نوژیان، آبشار سه گانه گریت، مسجد جامع، تنگه شبیخون، غار و گردشگاه دوشه از دیدنیهای این بخش از سرزمین ایران است . مناسب است بدانید خرم‌آباد از سوی دفتر منطقه‌ای اسکان بشر سازمان ملل متحد به عنوان یک شهر نمونه گردشگری انتخاب شده و علت آن اجرای طرح توسعه پایدار شهری بر مبنای گردشگری است.

جاذبه های تاریخی و گردشگری خرم آباد

شهر " شاپور خواست " یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی خرم آباد است . این شهر از شهرهای دوره ساسانی است که بنا به روایات ، به فرمان شاپور اول ( پادشاه ساسانی در قرن سوم میلادی ) ساخته شده و اکنون بقایای آن در گوشه و کنار حاشیه جنوبی شهر خرم آباد بر جای مانده است . از آثار به جای مانده از این شهر می توان سنگ نوشته و پل شاپوری را نام برد که خرابه های آن نیز در حواشی شهر ، تاریخ گذشته این شهر را به یاد می آورد.

بقایای این شهر دیواره بزرگ و پهنی است که به سبک معماری دوره ساسانیان ساخته شده است . پل شکسته یا پل شاپوری یکی از شاهکارهای معماری دوره ساسانیان محسوب می‌شود و در ضلع جنوبی قلعه فلک الافلاک در جنوب شهر خرم‌آباد قرار دارد. پل شاپوری راه ارتباطی غرب ولایت لرستان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده‌ است. این پل که هم‌اکنون ویرانه‌های آن برجا مانده، درجنوب غربی خرم‌آباد قراردارد و در زمان خود از شاهکارهای معماری به حساب می‌آمده است. پل شکسته دارای ۲۸ طاق یا دهانه بوده اما امروزه تنها ۶ طاق آن باقی مانده ‌است. "سنگ نبشته" نیز که با خط کوفی روی آن حک شده‌ در قسمت جنوبی شهر خرم‌آباد قرار دارد. این سنگ به صورت یک مکعب مربع تراشیده شده و روی آن راجع به سند مالکیت چرای دام‌های موجود در آن زمان حک شده ‌است. این سنگ نبشته به گونه‌ای ساخته شده‌ که چهار گوشه آن به سوی آثار باستانی پل شکسته، مناره آجری، فلک الافلاک و حوض موسی قرار گرفته ‌است. این سنگ ریشه در کوه دارد .

فلک الافلاک

قلعه " فلک الافلاک " معروف‌ترین و پرجاذبه ‌ترین اثر تاریخی خرم‌آباد است . این قلعه که به «دوازده برجی» نیز شهرت دارد، در سده هفتم هجری در دوره اتابکان لر روی خرابه‌های دژی ساخته شده، که برخی آن را از آثار دوره ساسانی می‌‌دانند. قلعه فلک الافلاک در دوره فتحعلیشاه قاجار مرمت شد و برج مرتفعی به آن اضافه شد و از آن به بعد فلک الافلاک نامیده شد. فلک‌الافلاک یا دژ شاپورخواست بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه خرم‌آباد قرار دارد و در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

قلعه فلک الافلاک با مساحتی حدوند 230 متر دارای بلندای 23 متر از سطح تپه است . درب ورودی قلعه رو به سمت شمال باز می شود و دارای 3 متر ارتفاع و 2 مترعرض است . محوطه داخلی قلعه دارای دو صحن بزرگ است و اطرف آن اطاقهای متعددی قرار گرفته است که به طرف خارج پنجره هایی در این اطاقها تعبیه شده است . در زیر تپه ای که این قلعه بر روی آن بنا گردیده چشمه بزرگی با آب گوارای آشامیدنی در جریان است که به گلستان مشهور است . در شرق قلعه نیز رودخانه شهر جریان دارد و باغهای مجاور بر صفا و چشم انداز آن افزوده است .

قلعه فلک الافلاک به سبب سیستم پیچیده ساختمان و موقعیت ویژه آن ، همواره ازاهمیت خاصی برخوردار بوده است . روزگاری خزانه جواهرات ، زمانی دژ امن و مستحکم نظامی و مقر حکام منطقه و امروزه به موزه مردم شناسی و باستان شناسی وکتابخانه تبدیل شده است . دورنمای این قلعه نیز زیبایی خاصی به شهر خرم آباد بخشیده و نظر هر تازه واردی را بسوی خود جلب می کند .

گرداب سنگی

گرداب سنگی نیز یکی از آثار تاریخی بر جای مانده از دوره ساسانیان است و در بافت قدیمی شهر خرم‌آباد قرار دارد. گرداب سنگی، بنایی مدور متشکل از یک دیواره عظیم سنگی است که دور تا دور چشمه‌ای فصلی احداث شده است.

این بنا دارای دریچه‌ای برای هدایت آب آشامیدنی و توزیع آن در سطح شهر شاپورخواست ، مشروب نمودن اراضی و بهره برداری از آسیاب‌های آبی بوده است. مواد و مصالح به کار رفته در گرداب سنگی ، سنگ‌های لاشه همراه با ملات ساروج (مخلوط آهک و گچ و خاکستر ) است که در ساختمان پل شاپوری و خرابه‌های شهر شاپورخواست مشاهده شده است.

دریاچه کیو خرم آباد

دریاچه کیو خرم آباد یکی از منحصر به فردترین و زیباترین دریاچه‌های ولایت لرستان است که در شمال غربی شهرستان خرم آباد و در کنار پارک کیو قرار دارد.

 

این دریاچه از ارزش‌های توریستی درون شهری برخوردار بوده و زیستگاه مناسبی برای جانوران آبزی و پرندگان بومی و مهاجر است. کیو در گویش لری به معنی کبود رنگ و آبی است و علت نامگذاری آن، آب زلال و عمق دریاچه ‌است که به رنگ آبی و نیلی دیده می‌شود.

آبشار نوژیان

آبشار نوژیان در 30 کیلومتری جنوب خاوری خرم آباد و در ناحیه‌ای جنگلی به همین نام قرار دارد. این آبشار با ارتفاع 95 متر، یکی از بلندترین آبشارهای ایران به حساب می‌آید.

این آبشار که در نزدیکی گردشگاهی جنگلی به همین نام قرار دارد، یکی از زیبایی‌های طبیعی ولایت لرستان است و هر ساله، بسیاری از گردشگران را به خود جلب می‌کند. گردش‌گاه جنگلی نوژیان بالای کوه تاف قرار دارد و در این کوه انواع گیاهان دارویی می‌رویند و طبیعت و آبشار زیبای آن شگفت انگیز و دیدنی است.

همواره بسیاری از مردم برای تماشای این آبشار زیبا و همچنین برای جمع‌آوری گیاهان دارویی، به این ناحیه می‌روند و اوقات فراغت خود را در آن جا می‌گذرانند. در ولایت لرستان غارهای متعددی نیز وجود دارد که از نخستین سکونت‌گاه‌های انسان به شمار می‌آیند. این غارها همواره مورد توجه طبیعت گردان و گروه های باستان شناس است .

شهرستان بروجرد

بروجرد یکی از بزرگترین و زیباترین شهرستانهای ولایت لرستان می باشد که در شمال شرقی ولایت واقع شده است . بروجرد ناحیه ای کوهستانی با آب و هوای معتدل است. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا حدود 1500 متر است و هر قدر به سمت جنوب پیش می رویم از ارتفاع آن کاسته می شود . شهر بروجرد مرکز این شهرستان ، در طول تاریخ فراز و نشیب هایی را پشت سرگذاشته است.

درمورد ایجاد وشکل گیری بروجرد تاریخ نویسان نظرات گوناگونی را طرح نموده اند . برخی سرسبزی و خرمی منطقه را باعث تجمع مردمانی دراین ناحیه دانسته اند و برخی دیگر بانی بروجرد را فیروز پادشاه ساسانی معرفی کرده اند .

پس از ظهور اسلام و در قرن چهارم هجری " ابواسحاق ابراهیم بن محمد اصطخری " در کتاب " مسالک الممالک " از بروجرد و حدود و اوضاع جغرافیایی آن نام برده است . دراین کتاب بروجرد شهر بزرگی با آب و هوای ملایم معرفی شده است . شهری پر نعمت که میوه هایش به سایر نقاط جهت فروش صادر می شده و نخل و زعفران در آن به خوبی به ثمر می رسیده است .

اشترانکوه

منطقه اشترانکوه یکی از مناطق حفاظت شده ولایت لرستان است. این منطقه با وسعتی بالغ بر 55 هزار هکتار در میان شهرستانهای " درود " ، " الیگودرز " و " ازنا " قرار گرفته است . اشترانکوه پوشیده از زیبائیهای پر جاذبه طبیعت خدادادی است .

رویش انوع گل و گیاه در این منطقه ، فضایی عطر آگین به طول دهها کیلومتر بوجود آورده است . این منطقه یکی از مناطق ییلاقی عشایر بختیاری می باشد و مرتفع ترین کوه استان لرستان یعنی " اشترانکوه " با ارتفاع 4050 متر در آن قرار دارد که یکی ازارتفاعات مورد علاقه کوهنوردان است.

اما آنچه که باعث معروفیت این منطقه شده ، وجود دریاچه زیبا و طبیعی گهر ( Gahar ) است که همچون نگین فیروزه ای بر دامن اشترانکوه جلوه نمایی می کند و از جاذبه توریستی خاصی برخوردار است .

دریاچه گهر

دریاچه گهر، شامل دو دریاچه گهر بزرگ و کوچک می باشد . دریاچه گهربزرگ یکی از زیباترین دریاچه های کوهستانی ایران است که در ارتفاع 2400 متر ازسطح دریا قرار گرفته است . این دریاچه با حدود 30 متر عمق دارای 2500 متر طول و 600 متر عرض است .

وجود گیاهان و درختان بید اطراف دریاچه را بصورت یک پارک طبیعی در آورده است . زیبایی فوق العاده دریاچه باعث شده که هر ساله پذیرای میهمانان بی شماری از سراسر ایران باشد .دریاچه گهر کوچک نیز در فاصله 1700 متری دریاچه گهر بزرگ قرار دارد و با مساحتی حدود 7 هکتار دارای عمق حداکثر 4 متر است و محیط مناسبی برای زیست و تولید نسل ماهی قزل آلا است .

علاوه بر جاذبه های بکر طبیعی فراوان در منطقه اشترانکوه حیوانات مختلفی چون انواع کبک و کلاغ و گنجشک ، عقاب طلایی ، شاهین ، لک لک سفید ، اردک کله سبز ، چند نوع مار و برخی حیوانات دیگر در آن وجود دارند.

دشت میشان

زیستگاه ها و شکارگاه هایی نیز در استان لرستان وجود دارد که شکار در آنها ، در فصول مجاز سال آزاد است . از میان آنان می توان " دشت میشان " را نام برد که در جنوب شرقی شهرستان کوهدشت واقع شده و دارای پوشش گیاهی مناسب است و به علت مجاورت با کوهها و وجود چشمه های متعدد و آبشخورهای مناسب ، زیستگاه ممتازی برای آهو و قوچ و میش است .

رشته کوه "گَرین " (Garrin) با قلل سر به فلک کشیده نیز زیستگاه ممتاز کل ( cal ) ، بز و پلنگ است و قسمتهایی از آن زیستگاه میش و قوچ می باشد . از گیاهان این منطقه می توان گونه های مهم درختی از قبیل زرشک ، بلوط ، زالزالک ، گلابی وحشی ، آلبالو ، گیلاس ، انجیر وحشی ، تمشک ، گردو و چنار را نام برد .

تالاب های لرستان

موقعیت طبیعی و جغرافیایی منطقه لرستان و بارندگیهای متناسب در فصول مختلف سال در آن تالابهای زیبایی را نیز بوجود آورده است که از نظر محیط زیست دارای ارزش بسیار بوده و استعداد پرورش ماهیهای مختلف و پرندگان مهاجر را دارد .

این تالابها در سال 1368 از طرف سازمان حفاظت محیط زیست لرستان ممنوعه اعلام و در زمره مناطق تحت مراقبت و کنترل اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان قرار گرفتند .گفتنی است نمونه هایی از حیات وحش منطقه گردآوری و طبقه بندی شده و درموزه تاریخی طبیعی لرستان واقع در خرم آباد نگهداری می شود.

آبشار شوی

از دیگر جاذبه های طبیعی ولایت لرستان آبشارهای طبیعی فراوان آن است . آبشارهای " شِوی " و " چکان " نمونه هایی از این آبشارهاست.

آبشار شوی در دامنه کوه سالن (SALEN) با اتفاع 2649 متراز سطح دریا در جنوبی ترین نقطه لرستان واقع شده است . آبشار شوی ، آبشاری است زیبا و دلنشین که از غاری بیرون می جهد و از گردنه ای بلند سرازیر می شود . مردم در فصل بهار از سراسر ایران برای گذران اوقات فراغت به آنجا می روند .

آبشار چکان

آبشار چکان نیز در دامنه ارتفاعات مشرف بر دره چکان قرار گرفته و در نهایت زیبایی و ابهت ، از دیدنی ترین مواهب الهی است.

این آبشار هر ساله در اوایل فروردین با صدایی مهیب که از کیلومترها دورتر شنیده می شود ، از درون غاری مشرف بر زمینهای زارعی چکان بیرون می جهد و فوران آن به دهها متر می رسد . شعاع اطراف آبشار در منطقه ای وسیع فضایی سرد و دل انگیز از ریزش قطرات آب و رنگین کمان را به وجود می آورد.

آب این آبشار در اواخر پاییز پس از کوچ " طوایف لر " به مناطق گرمسیر دوباره به مرز به خشکی می گراید تا در نیمه اول فروردین با خروش رعد گونه اش مزارع سرسبز چکان را سیراب نماید .

بناهای تاریخی ، مذهبی بروجرد

مسجد جامع بروجرد

یکی از بناهای تاریخی و جالب شهر بروجرد ، مسجد جامع این شهراست که در شرق بروجرد واقع شده است . بنای مسجد جامع متعلق به اواخر قرن سوم هجری قمری است . بربالای محراب این مسجد به خط کوفی کلمات مقدسی نوشته شده است .

در سردر مسجد نیز لوحی سنگی نصب شده است . دراین لوح متن فرمانی ازشاه عباس صفوی به سال 1022 هجری قمری دیده می شود . شواهد نشان میدهد درزمان حکومت صفویه و قاجاریه اضافات وتعمیراتی در این مسجد به عمل آمده است .

مسجد امام بروجرد

مسجد امام بروجرد نیز از دیگر آثار ارزنده تاریخی در این شهر است . این مسجد بر خرابه های مسجدی قدیمی بنا گردیده ومربوط به دوره قاجار است . دروسط صحن مسجد حوض بزرگی قرار گرفته است .

وجود گچبریها و کاشیکاریهای دوره قاجاری همراه با آیات قرآن به خط ثلث ، زیبایی خاصی به این مسجد بخشیده است . مسجد امام بروجرد دارای تعدادی حجره برای تحصیل ومحل اقامت طلاب علوم دینی نیز می باشد .

موسیقی محلی لرستان

یکی از پربارترین مظاهر و جلوه های فرهنگ و هنر ایران زمین را می توان در منطقه لرستان یافت . منطقه ای که هنوز با فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود ، یکی از جالب ترین و بکرترین فرهنگهای منطقه ای ایران را در خود جای داده است .تقریبا درهمه فرهنگهای پیشرفته افزون برموسیقی ملی و سنتی ، موسیقی دیگری نیز به نام موسیقی محلی وجود دارد که در نقاط مختلف قلمرو هریک ازاین فرهنگها رایج است . کشور ایران با توجه به گستردگی جغرافیایی آن از حیث تنوع و گوناگونی موسیقی های محلی یکی از کشورهای نمونه است . به طوریکه اگر از شمال به جنوب و از شرق به غرب ایران برویم با چنان مظاهری از فرهنگ ، زبان ، هنر ، آداب و رسوم و جلوه های دیگر فرهنگی و جغرافیایی روبرو می شویم که گویی همزمان به چندین سرزمین با فرهنگهای گوناگون گام نهاده ایم . دراین میان ، موسیقی لرستان با جلوه های پرشور و جذاب خود با نقش های بدیعی از صلابت و پایداری و محبت و وفاداری از زوایای گوناگون در خور بررسی و تامل است .

موسیقی لرستان کاملا " بکر و دست نخورده است و شامل موضوعات رزمی ، مذهبی ، شاد و محبت آمیز است . در زوایای پنهان و آشکار موسیقی لرستان می توان روحیه سلحشوری و رزم آوری قوم لر و عشق و شور و غمها و شادیهای مردم این ناحیه را احساس کرد . بی گمان موسیقی لرستان از طبیعت خاص این منطقه و زندگی سراسر مبارزه با طبیعت ، با دشمن و با رقیب الهام گرفته است .در منطقه لرستان پیوند عمیقی میان شعر و موسیقی یا به تعبیری بین شاعر و نوازنده وجود دارد . تا آنجا که نوازنده لر ، گاه خود شاعر است و شاعر نیز نوازنده است .سازهای محلی لرستان هم در عروسی و هم در عزا مورد استفاده قرار می گیرند . آهنگ عزایی را که با ساز و دهل درمراسم سوگواری نواخته می شود "چمری ( chamary) می گویند و از آنجا که آهنگ چمری غالباً در ایام سوگواری ماه محرم ، برای گرد آمدن گروههای عزادار در میادین و خیابانهای شهر نواخته می شود، حال و هوایی حماسی دارد . در جشنها و عروسی ها نیز در بیشتر روستاها و نواحی لرستان از ساز و دُهل ( سازهای محلی ) استفاده می کنند که فضای بسیار شاد و دلپذیری را ایجاد میکند و گاه تا چندین شبانه روز ادامه دارد .

اقلیم لرستان

در فصل زمستان، هنگامی که در شمال لرستان برف و کولاک ادامه دارد قسمتهای جنوبی آن دارای هوایی مطبوع و بارانی است . بخشهای غربی استان مانند سفید کوه نسبت به قسمتهای شرقی ، یعنی دورود و الیگودرز، نزولات جوی بیشتری دارند. وجود اقلیم مناسب ،جلوه های بی نظیری از طبیعت را برای دوستداران طبیعت در این بخش از سرزمین ایران بوجود آورده است .در ولایت لرستان بیش از 33 رودخانه دائمی جریان دارد که بر اساس حوضه آبریز به سه دسته اصلی تقسیم می شوند. رودهای حـوضه دز و رودهای حوضه کرخه در مجموع 96 درصد سطح ولایت را دربر می گیرند و رودهای حوضه مرکزی که سطح کوچکی از شرقی ترین قسمت ولایت را به خود اختصاص داده اند. وجود رودخانه های بزرگ و پر آب در ولایت لرستان موجب ایجاد آبشارهای منحصر به فردی در مسیر جریان این رودخانه ها در دل صخره های این ولایت شده است.

در حال حاضر بالغ بر 50 آبشار بزرگ و کوچک در پهنه ولایت لرستان وجود دارد که بخش عمده ای از این آبشارها در مسیر رودخانه های این ولایت قرار گرفته اند و شاید نتوان مانند آنها را در دیگر نقاط ایران مشاهده کرد.در این میان ، آبشار " شِوی " که به آن اشاره کردیم ، عنوان زیباترین آبشار ایران را به خود اختصاص داده است . آبشار شوی یا "تله زنگ" در جنوب شهرستان دورود و در حوالی روستای شوی واقع شده است. شوی ، آبشاری زیبا و دلنشین است که از غاری بیرون می آید و از گردنه ای بلند به پایین سرازیر می شود. ارتفاع آبشار 100 متر و عرض آن 40 متر است که زیبایی و چشم اندازی کم نظیر را به طبیعت اطراف خود بخشیده است. از سوی دیگر اطراف این آبشار زیبا مملو از درختان بلوط، بادام و پوشش گیاهی بسیار مناسب و دیدنی است. در فصل بهار از سراسر ایران مردم علاقمند برای تفریح به این آبشار منحصر به فرد لرستان روی می آورند و بخشی از اوقات خود را پیرامون طبیعت زیبای آن سپری می کنند.

گونه های جانوری

ماهی کور

با توجه به طبیعت استثنایی ولایت لرستان، گونه های منحصر به فردی از جانوران نیز در این ولایت وجود دارند که از جمله آنها می توان به ماهی کور اشاره کرد . ماهی کور یکی از گونه‌های کمیاب و بومی ایران است که در دنیا گونه‌ای بی نظیر محسوب می شود که در غاری واقع در ولایت لرستان زندگی می‌کند و اولین "غارماهی" حقیقی جهان است که نخستین بار یک ژئولوژیست دانمارکی در سال ۱۹۳۷ ضمن مسافرتی که به ایران داشت آن را کشف کرد و مطالعاتی بر روی این گونه انجام داد.

این گونه تنها در ولایت لرستان وجود دارد و به این لحاظ از ذخایر ارزشمند ایران زمین است. غارِ ماهی کور تنها اثر طبیعی ملی ولایت لرستان است. این اثر در سال ۸۲ به عنوان اثر طبیعی ملی ثبت شده‌ است.

سمندر لرستانی

سمندر لرستانی یکی دیگر از گونه‌های بومی لرستان است که در معرض خطر انقراض می‌باشد. این گونه جانوری بیشتر در نواحی جنوبی لرستان و شمال خوزستان و بخش پاپی و بختیاری نشین یافت می‌شود.

این گونه سرخ رنگ در فهرست قرارداد حمایت از گونه‌های طبیعی قرار دارد. وزغ بی گوش نیز یک گونه انحصاری زیست بوم لرستان می‌باشد.

صنایع دستی لرستان

صنایع دستی ولایت لرستان از سابقه طولانی و تنوع گسترده ای برخوردار است .

سفالگری

صنعت سفالگری لرستان از صنایع دستی است که قدمتی دیرین دارد. کارشناسان قدمت ظروف سفالی لرستان را مربوط به هزاره 7 و 8 پیش از میلاد می دانند. این ظروف اغلب توسط زنان و معمولا برای استفاده های متفاوتی ساخته می شده اند .

بر روی بسیاری از ظروف سفالی قدیمی نقش هایی دیده می شود که حاکی از احساسات و تفکرات درونی سازندگان آنها نسبت به دنیای پیرامونشان بوده است. این تصاویر معمولا گیاهی، هندسی و حیوانی بوده است که با ظرافت و دقتی هنرمندانه بر روی این ظروف ترسیم شده است. تکه سفالینه های بدست آمده از تپه ها و محوطه های باستانی خرم آباد تنوعی از این نقوش هندسی را به نمایش گذاشته اند.

قالیبافی

یکی از مهمترین رشته های فعال اقتصادی در ولایت لرستان قالیبافی است که در حال حاضر متداول ترین صنعت دستی ولایت لرستان است . مراکز تولید قالی بیشتر در شهرهای خرم آباد ، الیگودرز ، دورود و روستاهای اطراف آنها است .گلیم بافی نیز یکی دیگر از صنایع دستی در لرستان است .

بخصوص با توجه به اینکه در استان لرستان عشایر جمعیت قابل توجهی را تشکیل می دهند ، گلیم بافی از صنایع دستی زنان عشایر بشمار می آید . بیشتر مناطق تولید گلیم ، شهرهای خرم آباد ، کوهدشت و روستاهای اطراف آن است .

ورشو سازی

ورشو سازی نیز یکی دیگر از صنایع دستی ولایت لرستان است . مرکز تهیه کالاهای ورشویی قلمزنی شده شهرستان بروجرد است . هنرمندان صنعتگر بروجردی اشیا و کالاها را بر حسب ذوق و علاقه و الهام از طبیعت می سازند .صنایع ورشویی ، در اصل چکش زنی بر روی ورشو می باشد که آلیاژی از مس ، نیکل و روی است .

این صنعت نه تنها در میان ایرانیان شناخته شده است بلکه در بازارهای جهانی نیز بخوبی معرفی شده و نام بروجرد ، بلافاصله کالاهای جالب و ارزنده ورشویی آن را در اذهان تداعی می نماید .

فیلم های تماشایی از سرزمین لر...